Początek Nowego Roku w dawnych wiekach czyli co kraj to inny dzień

 Tradycja żegnania starego i witania nowego roku w tym samym czasie na całym świecie sięga dopiero przełomu XIX i XX w. We wcześniejszych wiekach nowy rok witano zazwyczaj na wiosnę, choć nie było to regułą.

Świętowanie rozpoczęcia Nowego Roku sięga głębokiej starożytności. Narodziło się ono już u starożytnych Sumerów, przed ok. 2350 r. p. n. e. Wiązało się ono ze świętem zagmu, podczas którego lokalne bóstwo opiekuńcze miasta potwierdzało swoje prawo do władzy. Z czasem ewoluowało do najważniejszego święta państwowego w Babilonii - akitu. Posiadało ono rolnicze korzenie - obchodzone na wiosnę, podczas pory deszczowej, miało zapewnić urodzaj. Odprawiano wówczas przez kilka dni wiele rytuałów, np.  władca przechodził rytuał upokorzenia - najwyższy kapłan policzkował go, a ten tracił panowanie na trzy dni. Po tym czasie odkupywał swoje winy, a dla poddanych organizował huczne zabawy.

Gliniana tabliczka z końca I tys. p. n.e., odkryta w 1848 r. Zawiera opis święta Akitu odbywającego się podczas równonocy wiosennej w Babilonie i poświęconej bogu Mardukowi - naczelnemu bóstwu babilońskiego panteonu/ fot. Zunkir/ CC-BY-SA-4.0

 

Kobiety biorące udział w pochodzie z okazji asyryjskiego nowego roku w Duhok (Irak) w 2019 roku /fot. Levi Clancy/CC0

W tym samym czasie Egipcjanie świętowali nowy rok jesienią, według współczesnego kalendarza przypadającym w dniu 21 września. Wówczas na niebie pojawiała się gwiazda Syriusz odgrywająca ważną rolę w wierzeniach starożytnych Egipcjan. Wydarzenie to zbiegało się z wylewem Nilu. Świętowanie trwało aż miesiąc.

Celtowie z kolei obchodzili nowy rok na przełomie października i listopada. Ich święto Samhain związane było nie tylko z obchodami końca lata ale i kultem przodków. Wierzono, iż w wigilię Samhain dusze przodków przebywają wśród żywych i nikt nie powinien być wtedy sam.

Zobacz też --> Krótka historia Dnia Wszystkich Świętych

Starożytni Rzymianie świętowali tradycyjnie nowy rok w dniu 1 marca. Rewolucyjną reformą, w odczuciu starożytnych obywateli Imperium Rzymskiego, było ustanowienie przez Juliusza Cezara początku nowego roku na dzień 1 stycznia, po raz pierwszy w 46 r. n. e. Był to dzień obchodzony ku czci boga Jowisza, przedstawianego jako postać o dwóch głowach - jedną spoglądającą w przeszłość, a drugą w przyszłość. Dotąd był to też dzień, w którym obejmowali władzę nowi konsulowie.

Wraz z nastąpieniem ery chrześcijaństwa nastąpił pewien bałagan w wyznaczaniu daty nowego roku. W księżycowym kalendarzu żydowskim początek roku obchodzono w pierwszym miesiącu - nizan, przypadającym na marzec-kwiecień. Poniekąd z tej tradycji wywodzi się świętowanie Nowego Roku przez chrześcijan w epoce średniowiecza. Albowiem w dniu 14 nizan 3790 r. miano ukrzyżować Chrystusa. Dlatego w niektórych rejonach Europy, jak np. w Anglii, w Niedzielę Wielkanocną celebrowano też rozpoczęcie nowego roku, przypadającą właśnie po 14 nizan. We Francji natomiast w Boże Narodzenie. Ale wraz z postępującym podziałem feudalnym na mniejsze państwa i księstwa, różnice narastały. Co region, to inny dzień rozpoczynał kolejny rok. Przychylano się nawet do sugestii żyjącego w IV w. Dionizego Małego, który postulował świętowanie nowego roku w rocznicę Zwiastowania przypadającą 25 marca.

Dodatkowe zamieszanie wprowadzało obchodzenie rocznicy śmierci papieża Sylwestra I przypadającą na 31 grudnia. Rozpowszechnił się nawet pogląd o końcu świata wraz z nastaniem nowego, 1000 roku. Dlatego po raz pierwszy noc sylwestrową obchodzono 31 grudnia 999 r. Gdy minęła północ i świat się nie zawalił, hucznie świętowano. Papież Sylwester II nazajutrz, 1 stycznia, udzielił błogosławieństwa urbi et orbi, którego po dziś dzień kolejni papieże udzielają w tym dniu. Może właśnie dlatego król francuski, Karol IX, wydał w 1563 r. edykt o obchodzeniu nowego roku 1 stycznia, likwidując jednocześnie różnice pomiędzy różnymi częściami państwa celebrującymi Nowy Rok albo na Wielkanoc albo w Boże Narodzenie. W innych państwach podobne reformy wprowadzano z oporami, np. w Rosji dopiero w 1700 r. a w Anglii w 1752 r.

Zwyczaj hucznego celebrowania nocy sylwestrowej narodził się dopiero na przełomie XIX i XX w. Dotąd od ok. poł. XIX wieku, głównie w miastach, organizowano sporadycznie prywatne przyjęcia z tej okazji. Albowiem wciąż ustanowienie rozpoczęcia nowego roku 1 stycznia traktowano jako zwykłą datę administracyjną, gdyż wciąż żywe były różne zwyczaje związane z rozpoczęciem nowego roku na wiosnę.

Bibliografia:

1. Historia obchodów Sylwestra i zwyczaje sylwestrowe na świecie, "Historia zapomniana i mniej znana" z dnia 31 grudnia 2015 r., https://historiamniejznanaizapomniana.wordpress.com/2015/12/31/historia-obchodow-sylwestra-i-zwyczaje-sylwestrowe-na-swiecie/ (dostęp31 grudnia 2020 r.)

2. Sylwester: Wielkie zamieszanie i dwanaście winogron, "Wiara.pl" z 30 grudnia 2020 r., https://liturgia.wiara.pl/doc/419441.Sylwester-Wielkie-zamieszanie-i-dwanascie-winogron/3 (dostęp 31 grudnia 2010 r.)