Zasiądziecie na polskim tronie zawdzięczała jedynie swemu pokrewieństwu z Piastami. Mimo iż kobiety z jej rodu nie cieszyły się dobrą opinią, została polską królową. Wkrótce potem plotkowano o jej rozwiązłym trybie życia.
Była tylko zwykłą księżniczką, przeznaczeniem której było wydanie za mąż w celach politycznych. Los chciał, iż królowa Jadwiga Andegaweńska będąc już na łożu śmierci, wskazała ją jako swoją następczynię. Miała podobno nawet wysłać zaufanego posła do Celye, aby doniósł jej jak wygląda jej przyszła następczyni.
 |
| Marceli Krajewski, Portret Anny Cylejskiej z ok.1866-70 r./ Domena publiczna |
Pochodzenie
Anna przyszła na świat na przełomie 1380/1381 r. Była jedynym dzieckiem Wilhelma, hrabiego Celye, i Anny, córki polskiego króla Kazimierza Wielkiego i jego czwartej żony Jadwigi Żagańskiej1. Anna po śmierci męża w 1392 r. wyszła ponownie za mąż we wrześniu 1394 r. za księcia Wirtembergii Ulryka von Teck. Natomiast córkę oddała na wychowanie swemu szwagrowi Hermanowi II, który odziedziczył schedę po bracie.
 |
| Widok na Celye wg ryciny Georga Matthäusa Vischera z 1681 r. Miasto założył w I w. n. e. cesarz Klaudiusz nadając mu nazwę Claudia Celeia |
Na jego dworze Anna nie była samotna. Wychowała się wraz z dziećmi stryja: jego trzema córkami i czterema synami. Czas spędzała na haftowaniu i braniu udziału w łowach z sokołem. i innych rozrywkach.
Droga do polskiego tronu
Po śmierci Jadwigi Andegaweńskiej poszukiwano dla Jagiełły kandydatki pochodzącej z królewskiego rodu. Preferowano przy tym pokrewieństwo z Piastami, zwłaszcza z Kazimierzem Wielkim. Chciano, aby w nowej dynastii płynęła też krew dynastii, do której mieszkańcy królestwa polskiego byli przywiązani. Spośród wszystkich możliwych kandydatek wybrano tę, która była jedynie spowinowacona z Piastami i to w dodatku po kądzieli, pochodzącą z dalekiego kraju i nie władającą polską mową. A co najważniejsze - młodą i dająca nadzieję starzejącemu się królowi na następcę tronu. Poza tym dla Jagiełły perspektywa tego mariażu niosła za sobą umocnienie jego pozycji w królestwie. W tym samym czasie na Węgrzech król Zygmunt zmagał się z podobnymi problemami (zmarła królowa Maria Andegaweńska) i został nawet uwięziony przez możnych2.
Pod koniec 1400 r. na dwór hrabiego Celye, Hermana II, przybyło polskie poselstwo na czele z kasztelanem śremskim Janem z Obichowa, podskarbim Hinczką z Rogowa i Janem z Ostrowca. Hrabia bez namysłu przystał na ich ofertę i zgodził się wydać za mąż swą bratanicę.
Jedyną przeszkodą do pokonania było teraz uzyskanie papieskiej dyspensy na zawarcie małżeństwa Jagiełły z Anną. Księżniczka przecież była w trzecim stopniu spokrewniona że zmarłą królową. Toteż wystosowano odpowiednią prośbę do papieża Bonifacego IX, który pozytywnie ją rozpatrzył 23 kwietnia 1401 r. Teraz Anna mogła bez przeszkód przybyć do Krakowa, co nastąpiło jeszcze w tym samym roku 16 lipca.
 |
| XIX-wieczny wizerunek Władysława II Jagiełły pędzla Aleksandra Lessera |
Jagiełło na jej powitanie wyszedł przed mury Krakowa z dużym orszakiem. Zebrany tłum witał ją z dużym entuzjazmem jako potomkinię dobrze wspominanego króla.
Jagiełło jednak był ponoć rozczarowany wątpliwą urodą swej narzeczonej i nie chciał już słyszeć o małżeństwie z nią. Spodziewał się bowiem księżniczki równie urodziwej co zmarła królowa. Był nawet zagniewany na posłów, że mimo to wybrali mu taką kandydatkę na żonę. Hinczkę z Roszkowic, odsunął ze swego najbliższego otoczenia a Iwanowi z Obichowa uniemożliwiał przez 10 lat robienie kariery politycznej.
Moment zaślubin odkładano, oficjalnie do momentu, aż przyszła królowa nauczy się władać polską mową. Ostatecznie ślub i kilkudniowe huczne wesele odbyły się dopiero 29 stycznia 1402 r. Natomiast koronacja odbyła się rok później 25 lutego. Przybyła na nią nawet matka królowej, Anna Kazimierzówna (po raz drugi odwiedziła Annę w 1410 r.). Tej uroczystości również towarzyszyły liczne zabawy a goście wyjeżdżali z cennymi podarkami.
Niewierna królowa...
Pozycja nowej królowej była zgoła odmienna niż Jadwigi, która od początku była dziedziczką królestwa i często to do niej należało ostatnie słowo. Anna miała mniej wymagające obowiązki: towarzyszyła po prostu Jagielle w objazdach po państwie, na zjazdach dyplomatycznych, przyjmowała poselstwa, towarzyszyła królewskim małżonkom podczas przejazdu przez państwo, brała udział w turniejach i balach, wolny czas poświęcała na haftowanie szat liturgicznych, śpiewie czy słuchaniu żywotów świętych. Uważa się, że nie wywierała na króla żadnych nacisków i miała spokojny charakter. Dała się jedynie poznać z antykrzyżackiego usposobienia.
Wszystko uległo zmianie, gdy wreszcie po blisko sześciu latach małżeństwa Anna była brzemienna. W tamtym czasie starosta sanocki Klemens z Moskorzewa oskarżył ją o romans aż z dwoma rycerzami, Jakubem z Kobylan i Mikołajem z Chrząstowa. Jan Długosz zapisał w swej kronice, że w jej sypialni zerwała się podłoga pod jej łożem. Tak intensywnie miała używać życia pod nieobecność króla (oczywiście był to jedynie wymysł kronikarza). Nikt z dworzan nie uwierzył staroście. Niemniej jednak król uwięził we Lwowie Jakuba z Kobylan a starostę sanockiego za zniesławienie królowej pozbawił pełnionych stanowisk, w tym również urzędu kasztelana wiślickiego. Natomiast Mikołaj z Chrząstowa zdołał zbiec. Ponadto polecił arcybiskupowi gnieźnieńskiemu Mikołajowi
Kurowskiemu, aby publicznie ogłosił królową niewinną zdrady małżeńskiej.
8 kwietnia 1408 r. na świat, ku rozczarowaniu Jagiełły, ich córka Jadwiga. Nie zakończyło to bynajmniej plotkowania na temat monarchini.
Rok później w pobliżu komnat królowej nocną porą miano nakryć rycerza Jędrzeja Tęczyńskiego. Sprawa nie nabrała rozgłosu i para królewska cieszyła się spokojem. Dla królowej był to intensywniejszy czas, gdyż towarzyszyła Jagielle w podróżach do Wielkiego Księstwa Litewskiego i na Węgry. Często też pośredniczyła w kontaktach z dworem Węgierskim, ponieważ jej siostra stryjeczna Barbara została żoną Zygmunta Luksemburskiego i tym samym królową.
Ostatni skandal wybuchł w 1411 r. W tym okresie opiekę nad nią sprawował arcybiskup Mikołaj Kurowski w związku z udziałem Jagiełły w wojnie polsko-krzyżackiej. Anna została oskarżona o romans z nim. Druga wersja mówi, że sama twierdziła że to Kurowski próbuje ją uwieść. Oczywiście arcybiskup wszystkiemu zaprzeczał. Został mimo to wezwany na sąd królewski. W drodze jednak spadł z konia i zmarł.
... ale czy na pewno?
Anna Klubówna rozważa prawdziwość plotek, które zapisał w swej kronice Długosz. Zauważa, że rycerz Jakub z Kobylan od roku 1410 powrócił w królewskie łaski i dowodził nawet jedną z chorągwi w bitwie pod Grunwaldem i pod Koronowem. Takiej funkcji nie mógłby pełnić opuściwszy dopiero co więzienie. W późniejszych latach był obecny w królewskich orszakach. W roku 1412 nawet brał udział w turnieju rycerskim na Węgrzech i odniósł niemałe sukcesy. Wraz z bratem Domaratem złożył też podpis pod unią horodelską w 1413 r.
Jeżeli chodzi o Mikołaja z Chrząstowa, to pochodził on z jeszcze biedniejszego rodu aniżeli Jakub. Mógł udać się za granicę chcąc robić karierę w wojskach najemnych. Również brał udział w bitwie pod Koronowem. W 1422 r. otrzymał urząd miecznika krakowskiego a w 1431 r. starosty sanockiego.
Z Jędrzejem Tęczyńskim sprawa jest jeszcze bardziej jasna w opinii historyczki. Będąc jednym z dworzan królewskich nie dziwi jego obecność na zamku wawelskim. Mógł oczywiście zostać schwytany w niejasnych okolicznościach i to mogło być źródłem pomówień o romans. Ale jeszcze w tym samym roku otrzymał urząd podstolego krakowskiego. Takie wynagradzanie królewskich zdrajców, jeżeli rzeczywiście nim byli, nie mogłoby mieć nigdy miejsca.
Poza tym Tęczyński miał też namówić Jagiełłę do zaprzestania oblegania Malborka podczas wojny polsko -krzyżackiej. Byłoby dziwne, gdyby król dopuszczał do głosu osobę oskarżaną o taką zdradę.
Ciekawie też w tym kontekście wygląda sprawa arcybiskupa Mikołaja Kurowskiego. W tamtym czasie zajmował się kierowaniem kancelarii królewskiej. Był światłym i wytrawnym dyplomatą a król był zadowolony z jego pracy. W okresie 1410-1411 Jagiełło powierzył mu zadanie opieki nad królową pod swoją nieobecność. Świadczy to tylko o obdarzaniu go pełnym zaufaniem. A jednak wezwanie go na sąd do Glinian już rzucało cień podejrzeń na królową. Ostatecznie do skandalu nie doszło, gdyż oskarżony zmarł w drodze. Jednak wiadomo, że wszystkiemu zaprzeczał. Prawdy już się nigdy nie dowiemy. Może oboje byli tylko ofiarami dworskich intryg? Gdyby jednak doszło do sądu, reputacja królowej mogłaby już nigdy nie zostać odbudowana.
Ostatnie lata życia
Anna podupadła mocno na zdrowiu w 1415 r. Nie mogła nawet wstawać z łóżka. Zmarła 20 lub 21 marca 1416 r. Pochowano ją w katedrze na Wawelu.
Jej życie nie było, mówiąc potocznie, usłane różami. Z pewnością lata młodości spędzane na dworze stryja miały wpływ na jej charakter. Nie cieszyła się wtedy taką swobodą jak jej stryjeczne siostry i na pewno musiała znać swoje miejsce w "szeregu". Być może dlatego stryj tak chętnie wydał ją za mąż. Później, będąc już polską królową, była obserwowana przez wszystkich. Wywiązywała się ze swych obowiązków należycie. Chociaż nie ma informacji, że chciała zajmować się żywo sprawami królestwa i była niepopularna, to mimo wszystko zawsze znalazł się ktoś, kto rozsiewał nieprawdziwe plotki stawiające ją w naprawdę złym świetle.
Przypisy:
1. Jadwiga Żagańska dopiero w 1369 r. została legitymizowana jako prawowita małżonka Kazimierza Wielkiego przez papieża Urbana V, bez prawa do dziedziczenia tronu. Dzięki temu córki z tego małżeństwa mogły liczyć na karierę inną niż zakonną.
2. Tę kwestię omówił ciekawie K. Janicki, Druga żona Jagiełły. Dlaczego Anna Cylejska została polską królową?, "Wielka Historia" z dnia 4 października 2020 r., https://wielkahistoria.pl/druga-zona-jagielly-dlaczego-anna-cylejska-zostala-polska-krolowa/ (dostęp: 20 kwietnia 2023 r.)
Bibliografia:
Janicki K., Druga żona Jagiełły. Dlaczego Anna Cylejska została polską królową?, "Wielka Historia" z dnia 4 października 2020 r., https://wielkahistoria.pl/druga-zona-jagielly-dlaczego-anna-cylejska-zostala-polska-krolowa/ (dostęp: 20 kwietnia 2023 r.)
Klubówna A., Cztery królowe Jagiełłowe, Warszawa 1990
Pochroń N., Anna Cylejska – niepozorna żona Władysława Jagiełły, "Histmag.org" z dnia 14 czerwca 2022 r., https://histmag.org/Anna-Cylejska-niepozorna-zona-Wladyslawa-Jagielly-24163 (dostęp: 20 kwietnia 2023 r.)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz